C vitaminin önemi ve C vitamini sentezlenmesi 1500’lü yıllardan beri bilinmekte ve sağlık alanında önemli bir yere sahiptir. Skorbüt tedavisinin portakal ve limongibi C vitaminin yoğun bulunduğu meyvelerle tedavi edilmesi askorbit asidi üzerine yapılan
çalışmaların artmasını sağlamıştır. (İmik, H, Tuncer, Ş 1997).
Skorbüt ile ilgili geçmişten günümüze birçok araştırma yapılmıştır. Geçmişte yapılmayan başlanan ilk araştırmalarda ise deney tavşanları ile çalışılmış, ilk veriler tavşanlardan elde edilmiştir. Skorbüt hastalığının sebebi ve sonuçlarınu bulmak üzere başlatılan deneyler, deney tavşanlarında yapılan çalışmaların ilk verilerin alınmasının hemen ardından yapılan çalışmalarda ise Skorbüt hastalığını engellemesi sebebiyle C vitaminine “antiskorbütasit” adı verilmiştir (İmik, H, Tuncer, Ş 1997). Bu sonuç tıp dünyasında en önemli keşifler arasında yer almaktadır. C vitamini her canlıda sentezlenemez, dolayısıyla c vitamini sentezlenmesi hakkında genel bir bilgi vermek doğru olmaz.
C vitamini bazı memelilerde sentezlenebilirken, insan, kobay, yarasa gibi memelilerde dışarıdan alınması gerekir. Bununla birlikte primatlar, çeşitli balıklar, kuşlar ve bazı böceklerde de C vitamini sentezi gerçekleştirilemez. (İmik, H, Tuncer, Ş 1997).
C Vitamini Sentezlenmesi
C vitamini bazı memelilerin karaciğerinde ve bazı sürüngenlerin böbreklerinde sentezlenir. (İmik, H, Tuncer, Ş 1997). C vitaminini dışarıdan almak zorunda olan canlıların karaciğer ve böbrekleri incelendiğinde L-glukonolakton oksidaz enzimine bulunmadığı veya bulunsa dahi pasif hâlde olduğu gözlemlenmiştir.
Her canlının karaciğerde sentezlediği C vitamini miktarı farklıdır. Canlılar arasında karaciğerde C vitamini sentezleyebilme yeteneği kıyaslandığında; keçide 68, serçede 61, sığırcıkta 27, tavşanda 23, köpekte 5 mg AA/µg protein/saat olup bu değer karnivorlarda en düşük düzeydedir. (İmik, H, Tuncer, Ş 1997). C vitaminin ne kadar sentezleneceğinin nasıl ayarlandığı tam olarak bilinmemektedir. (İmik H,Tuncer, Ş 1997). Çevresel faktörler, yaşam şartları, beslenme, fizyolojik durum gibi faktörlerinde sentez miktarını önemli ölçüde etkilediği gözlemlenmiştir. (İmik, H, Tuncer, Ş 1997).
Askorbik Asitin Özellikleri
C vitamini yalnız skorbüt hastalığının oluşumunu engellemez. Bununla birlikte birçok oluşum için C vitamini sentezi gereklidir. Kollajen sentezi, kan damarları, tendonlar ve ligamentler için C vitamini oldukça önemlidir (Dilşad O., 2010). Nötrofil hücrelerini ve interferonu arttırarak vücudun savunma sistemini güçlendirir. Histidinden histamin yapımını azaltarak alerjik reaksiyonların şiddetini azaltır. (Dilşad O., 2010). Askorbik asit aynı zamanda kedi ve köpeklerde mide ve yemek borusu kanserinden korur. Bununla birlikte kanser tedavisinde yaygın olarak kullanılan kemoterapi tedavisine karşı direnç oluşmasını engellediği düşünülmektedir (Schenck P., 2010).
İnsanlar ve bazı diğer canlılar dışarıdan c vitamini sentezine ihtiyaç duyuyor olsa da, köpekler karaciğerlerinde C vitamini sentezleyebildiklerinden dolayı ek olarak C vitamini takviyesi yapılması tavsiye edilmez. Köpeğin vücuduna gereğinden fazla C vitamini girmesi kalsiyum emilimini arttırarak kemiklerde çeşitli problemlere davetiye çıkarma ihtimali vardır. Bu sebeple yalnızca belirli oranlarda, özel durumlarda bilinçli kişiler tarafından, mümkünse bir veteriner hekim veya veteriner hekim kontrolünde takviye yapılması uygundur. (Linda P. Case, Leighann Daristotle, Michael G. Hayek, Melody Foess Raasch, 2011). C vitamini çok güçlü antioksidanlardan bir tanesidir.
Noyan T. ve ark. (4) yaptığı çalışmada insülinle kombine C vitamini uygulanmasının kan fleker düzeyinde ve karaciğer dokusunda lipid peroksidasyonunda bir azalmaya yol açabileceğini ancak insülinle kombine A ve E vitamini uygulamasının, yalnız insülin uygulaması ile
karşılaştırıldığında karaciğer, böbrek ve kalp dokusunda lipid peroksidasyonunu azaltan ek fayda sağlamadığı gözlemlenmediği bildirilmiştir.
Tavsiye Bağlantı: Deney Hayvanları Yönetmeliği ve Kullanımı Üzerine
KAYNAKLAR:
1. İmik, H, Tuncer, Ş. (1997). “HAYVAN BESLEMEDE ASKORBİK ASİDİN ÖNEMİ.
Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi”, 37 (1), 109-129
2. Schenck, Patricia A. (2010), “Home-Prepared Dog and Cat Diets”, Second Edition,
Blackwell Publishing, USA
3. Noyan T, Balaharoğlu R., Kömüroğlu U., 2004, Diyabetik Sıçanlarda İnsülinle
Kombine Edilmiş A, E, ve C Vitamini Tedavisinin Antioksidan Enzimler Üzerine
Etkileri, Türk Klinik Biyokimya Derg. 2004; 2(3): 113-119
4. Linda P. Case, Leighann Daristotle, Michael G. Hayek, Melody Foess Raasch, Chapter
13- Vitamin and Mineral Requirements, Editor(s): Linda P. Case, Leighann Daristotle,
Michael G. Hayek, Melody Foess Raasch, Canine and Feline Nutrition (Third Edition),
Mosby, 2011, pages 107-117,
Dijital Kaynak:
Dilşad O, (2010), SIÇANLARDA STREPTOZOTOSİN DİYABET VE EKSOJEN C
VİTAMİNİ (ASKORBİK ASİT) UYGULAMASINA TİMUS LENFOSİTLERİNİN CEVABI
http://hdl.handle.net/20.500.12575/30392 (15 Haziran 2021
